Mükellef, kelime anlamı olarak bir şeyi yapmaya mecbur olan, vazifeli kişi demektir. Bir şeyi ödemekle yükümlü olan kişi anlamına da gelmektedir. En yakın örnek ise Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan ve Vergi Usul Kanuna göre her birey vergi ödemekle mükelleftir.
Vergi mükellefi, vergi kanunlarına göre belirli bir vergi türüne tabi olan, vergi beyannamelerini düzenleyip vergi ödemekle yükümlü olan kişi veya kurumlardır. Peki, vergi mükellefi olmak için neler yapılmalıdır?
Vergi Mükellefi Kimdir?
Vergi mükellefi olabilmek için öncelikle bir kazanç elde etmek, faaliyette bulunmak veya belirli bir mal varlığına sahip olmak gerekir. Vergi mükellefi olmak için Türkiye'de bir iş yeri açmak veya Türkiye'de gelir elde etmek gibi belirli şartları yerine getirmek de gerekebilir.
Bir kişi veya kurum, vergi kanunlarına göre belirli bir vergi türüne tabi olduğunda vergi beyannameleri düzenleyip vergi borcunu ödemekle yükümlü hale gelir. Bu vergi türleri arasında gelir vergisi, kurumlar vergisi, KDV, damga vergisi ve özel tüketim vergisi gibi farklı vergi türleri bulunmaktadır.
Vergi mükellefi olan kişi veya kurumlar, yıllık olarak vergi beyannamelerini düzenleyip belirli bir tarih aralığında ödemelerini yapmak zorundadır. Vergi beyannameleri, vergi kanunlarına göre belirli bir formatta düzenlenmelidir ve belirtilen süre içinde vergi dairesine teslim edilmelidir. Aksi takdirde gecikme cezaları uygulanabilir.
Vergi mükellefi olmak bir yükümlülük olmakla birlikte birçok avantajı da beraberinde getirir. Vergi mükellefleri, devletin sunduğu hizmetlerden yararlanabilirler ve işlerini yasal olarak yürütebilirler. Ayrıca vergi mükellefi olan kişi veya kurumların vergi beyannamelerini düzenlemesi ve vergi borcunu ödemesi, yasalara uygun bir işletme yürütme konusunda önemli bir adımdır.
Kimler Vergi Mükellefi Sayılmaktadır?
Vergi mükellefi sayılmak için Türkiye'de faaliyet gösteren veya Türkiye'den belirli bir gelir elde eden kişiler vergi ödemekle yükümlüdürler. Bu kişilerin, vergi mükellefiyeti konusunda belirli şartları yerine getirmeleri gerekmektedir.
Türkiye'de faaliyet gösteren şirketler, işletmeler ve meslek erbabı vergi mükellefi olmak zorundadır. Ayrıca serbest meslek sahipleri, emekliler ve diğer gelir elde eden kişiler de vergi mükellefi olabilirler. Vergi mükellefiyeti için belirli bir gelir veya karşılanması gereken diğer kriterler bulunmaktadır.
Bununla birlikte belirli bir gelir düzeyi altında olan kişiler için vergi mükellefiyeti zorunlu olmayabilir. Özellikle dar gelirli aileler veya emekliler, belirli bir gelir düzeyi altında olduğunda vergi mükellefi olmayabilirler. Vergi mükellefiyeti konusunda belirlenen sınır, vergi kanunlarına göre düzenlenmektedir.
Vergi mükellefi olmak vergi ödevlerini yerine getirerek vergi borcunu ödemek gibi bazı yükümlülükleri de beraberinde getirir. Vergi beyannamelerinin zamanında ve doğru bir şekilde düzenlenmesi, vergi borcunun ödenmesi ve yasal düzenlemelere uyulması, vergi mükellefleri için önemli bir yükümlülüktür. Aksi takdirde gecikme cezaları ve yaptırımlar uygulanabilir.
Tam Mükellefiyet Nedir?
Tam mükellef, Türkiye'de faaliyet gösteren ve Türkiye'den elde edilen tüm gelirleri beyan eden mükelleflere verilen bir unvandır. Bu mükellefler, Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazançların tamamını beyan etmekle yükümlüdürler.
Dar Mükellefiyet Nedir?
Dar mükellef, Türkiye'de faaliyet göstermeyen veya Türkiye'den elde ettiği gelirlerin bir kısmını beyan eden mükelleflere verilen bir unvandır. Bu mükellefler, sadece Türkiye'de elde ettikleri gelirleri beyan etmekle yükümlüdürler.
Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
Vergi mükellefi olmak için öncelikle bir işletme kurulması veya kazanç elde edilmesi gerekmektedir. İşletme kurulurken vergi mükellefiyeti ile ilgili birçok konu düşünülmeli ve planlanmalıdır. Örneğin işletmenin faaliyet göstereceği sektör, işletme büyüklüğü, çalışan sayısı, belirlenecek vergi türleri gibi konulara karar verilmelidir.
Bununla birlikte gelir elde eden bireyler de vergi mükellefi olabilirler. Mesela serbest meslek sahibi olan kişiler, emekliler veya başka bir işte çalışmayan kişiler de gelir elde edebilir ve vergi mükellefi olabilirler. Bu durumda vergi mükellefiyeti için belirli bir gelir sınırı veya diğer kriterler belirlenebilir.
Vergi mükellefiyeti ile ilgili bir diğer önemli konu da hangi vergi türlerine tabi olunacağıdır. Vergi kanunlarına göre birçok farklı vergi türü bulunmaktadır. Örneğin gelir vergisi, kurumlar vergisi, KDV, özel tüketim vergisi, damga vergisi gibi. Hangi vergi türlerine tabi olunacağı işletmenin veya gelirin niteliğine, büyüklüğüne ve diğer faktörlere göre değişebilir.
Vergi mükellefiyeti almak için vergi dairesine başvurmak gerekmektedir. Başvuru sırasında vergi mükellefiyeti ile ilgili belgelerin yanı sıra işletmenin faaliyet göstereceği alan, vergi türleri ve diğer bilgilerin de sunulması gerekmektedir.
Ticari işlerde alıcı ve satıcı vergi ödemekle mükelleftir. İşletmeler, iş yerlerini açtıktan bir ay sonra vergi levhasını oluşturmalıdırlar. Vergi mükellefi olmak isteyen kişi şirket sahibi ise öncelik olarak şirketini ticaret odalarına tescil ettirmelidir. Tescil ettirilme işleminden sonra şirketin sahibine ticaret sicil gazetesi verilecektir.
Vergi dairesindeki görevli memurlar gerekli evrakları inceledikten sonra iş yerini denetlemek isteyeceklerdir. Görevli memur iş yerinizde yaptığı denetleme sonrası olumlu ya da olumsuz olarak raporlama yapacaktır. Eğer raporlama olumsuz ise vergi mükellefi olamazsınız. Vergi mükellefi Hukuki yükümlü ve Fiili yükümlü olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Hukuki Yükümlü Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
Yasal vergi mükellefiyeti olan kişilerin bu vergileri tek başına ödemede zorluk çektiklerinden dolayı vergileri yansıtma yöntemi ile diğer vergi mükelleflerine aktarılır. Bu sayede kişinin üzerindeki vergi yükü kalkarken piyasada denge durumu sağlanır.
E-Ticaret İçin Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
E-ticarette vergi mükellefiyeti, gelir vergisi kanunu ve katma değer vergisi kanunu kapsamında değerlendirilmektedir. E-ticaret sitelerinde satış yapan kişiler, elde ettikleri gelirlerine göre vergi mükellefi olurlar. Bu gelirler, satılan ürünlerin satış fiyatı ve kargo masrafları gibi unsurları içermektedir.
E-ticarette vergi mükellefiyeti, ürünlerin satışının gerçekleştiği ülkeye göre değişiklik göstermektedir. Örneğin Türkiye'de e-ticaret yaparak satış yapan bir kişi Türkiye'de vergi mükellefi olmak zorundadır. Aynı şekilde Türkiye'den yurt dışına e-ticaret yoluyla satış yapmak isteyen bir kişi de ilgili ülkelerin vergi mevzuatına uygun olarak vergi mükellefiyeti kazanabilir.
E-ticaret sitelerindeki satışlardan kaynaklı vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için e-ticaret yapan kişilerin belirli beyannameleri vermesi gerekmektedir. Bu beyannameler; Gelir Vergisi Beyannamesi, KDV Beyannamesi, Geçici Vergi Beyannamesi gibi beyannameleri içermektedir. Bu beyannameler, belirli dönemlerde vergi dairesine verilerek vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesi sağlanmaktadır.
- E-ticarete başlamak isteyenler ya da e-ticaret ile uğraşan kişiler öncelikle bir vergiye tabi olmak zorundadırlar. İşletmelerin vergi siciline kayıt olabilmesi için gerekli evrakların götürülüp, onaylanması gerekmektedir. Basit usulde işyeri açanların hazırlaması gereken evraklar sırasıyla;
- İşe başlama bildirimi belgesi
- Onaylı nüfus cüzdanı
- İkametgah
- Kira kontratı belgesi gerekmektedir.
Vergi Mükellefi Nasıl Sorgulanır?
Vergi mükellefi olup olmadığınızı sorgulamak için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:
1. Vergi Kimlik Numaranızı Öğrenin: Vergi kimlik numaranızı öğrenmek için öncelikle nüfus cüzdanınızı, sürücü belgenizi veya pasaportunuzu yanınıza almanız gerekmektedir. Bu belgelerle birlikte Gelir İdaresi Başkanlığı’na ait herhangi bir vergi dairesine başvurarak kimlik numaranızı öğrenebilirsiniz.
2. Vergi Dairesi İnternet Sitesine Girin: Vergi kimlik numaranızı öğrendikten sonra Gelir İdaresi Başkanlığı’na ait vergi dairesinin internet sitesine girerek "Mükellef Sorgulama" ya da "Vergi Mükellefiyeti Sorgulama" gibi sekmelerden ilgili sayfaya ulaşabilirsiniz. Burada vergi kimlik numaranızı girerek vergi mükellefi olup olmadığınızı öğrenebilirsiniz.
3. Vergi Dairesine Başvurun: Eğer internet üzerinden vergi mükellefiyetinizi sorgulamak istemiyorsanız vergi dairesine doğrudan başvurarak da sorgulama yapabilirsiniz. Vergi dairesine başvururken vergi kimlik numaranızı ve nüfus cüzdanınızı yanınızda bulundurmanız gerekmektedir. Vergi dairesinde görevli memurlar size yardımcı olacak ve vergi mükellefiyetinizi sorgulayacaklardır.
Vergi mükellefi olup olmadığınızı sorgularken vergi borcunuzun olup olmadığını da öğrenebilirsiniz. Eğer vergi borcunuz varsa vergi dairesine başvurarak borcunuzu ödeyebilirsiniz. Vergi borcunuzu ödemeniz vergi kaçakçılığından kaynaklanan cezaların önüne geçecektir.
Basit Usulde Vergi Mükellefliği Nedir?
Basit usulde vergi mükellefiyeti, belirli bir iş hacmi ve gelir düzeyine sahip olan mükellefler için uygulanan bir vergi düzenlemesidir. Bu düzenlemede mükelleflerin gelirleri ve giderleri basit bir yöntemle hesaplanır ve vergi beyannameleri de basit bir formatta hazırlanır.
Vergi Mükellefliği Nasıl Sonlandırılır?
Vergi mükellefiyeti, mükellefin faaliyetine son vermesi veya mükellefin ölümü halinde sona erer. Vergi mükellefiyeti sonlandırılması için vergi dairesine başvuruda bulunulması gerekmektedir. Başvuru sırasında son ödenen vergilere kadar tüm vergi borçları ödenmelidir. Vergi mükellefiyeti sonlandırıldıktan sonra vergi beyannameleri de düzenlenmemelidir.
Vergi ve Vergi Türleri Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Vergiler, devletin şahıslardan ve bütün işletmelerden geri ödememek üzere karşılıksız aldığı paradır. Devlet bu paralar ile gider kalemi olarak belirlediği her türlü giderin finansmanını ve gelir dağılımını sağlar. Ayrıca devlet, vergiyi vergi daireleri yardımı ile toplar ve takibini sağlar. Vergi türleri başlıklar altında incelenecek olursa:
Katma değer vergisi, hemen hemen tüm harcamalar üzerinden alınan vergi türüdür. Vergiler kanunca zorunlu olmakla birlikte insanlar tarafından devlete ödenir. KDV birçok ülkede vardır ama yüzdelik oranları ülkeden ülkeye değişmektedir. Satılan alınan her türlü mal ve ya hizmetlerin hepsinden KDV alınır. Türkiye de KDV 1 Ocak 1985 den yürürlüğe konmuştur.
Şahıslardan alınan vergiler gelir vergisi olarak adlandırılırken, işletmelerden alınan vergi ise kurumlar vergisi olarak adlandırılır. Gelir vergisi, belirli gelirler elde eden kişilerin devlete vermek zorunda olduğu belli orandaki vergi türüdür. Gelir vergisi beyannameyle ödenir. 25 Mart’a kadar vergi dairelerine verilmesi gerekmektedir. İki farklı şekilde verilir; bunlardan biri mart ayında diğeri ise temmuz ayında ödenir.
Stopaj, maaş ve ücret alanların borçlarının ödenmesinde gelir maaşı ya da ücreti alacak kişinin henüz eline geçmeden verginin kesilmesi anlamına gelmektedir. Stopaj hesaplanırken halka açık anonim şirketlerde oran yüzde 10, diğerlerinde ise yüzde 20 dir. Tüm vergiler gibi bu vergide de oranlar Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. Stopaj vergi türleri içinde yer almazken, vergi alma yöntemlerinden biridir.
Beyan usulü vergi, beyan veya beyanname usulü vergi de vergi miktarı tespit edilir ve vergi dairesine bildirilir. Geç veya eksik beyan edilirse bunun cezası uygulanır bazı durumlarda ise vergi cezaları kesilir. Vergi mükellefi tarafından ya da bir 3. kişi tarafından da verilebilir.
Vergi yönetiminizi daha iyi yapabilmek için KolayBi' 7 gün boyunca ücretsiz kullanabilir, memnun kalırsanız satın alabilirsiniz.
Vergi Mükellefiyeti Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Gelir vergisi nedir?
Gelir vergisi, Türkiye'de bir kişinin elde ettiği gelir üzerinden ödediği vergidir. Gelir vergisi oranları, gelir seviyesine göre değişebilir. Türkiye'de gelir vergisi beyannamesi de yıllık olarak verilir.
Beyanname nasıl verilir?
Türkiye'de beyanname, vergi mükelleflerinin elde ettikleri gelirleri, kazançları ve ödedikleri vergileri belirttiği resmi bir belgedir. Beyannameler, elektronik ortamda e-beyanname olarak ya da vergi dairelerine fiziksel olarak teslim edilebilir.
Vergi mükellefi olmadan e-ticaret satıcısı olabilir miyim?
Türkiye'de e-ticaret satıcısı olarak faaliyet göstermek için vergi mükellefi olmanız gerekebilir. Vergi mükellefi olma şartları, e-ticaretin boyutuna, cirosuna ve faaliyet gösterilen sektöre göre değişebilir.
Hangi işletmeler kurumlar vergisine tabidir?
Türkiye'de ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri nedeniyle gelir veya kazanç elde eden işletmeler, kurumlar vergisine tabidir. İşletmelerin kazançlarına göre oranlar değişebilir. Kurumlar vergisi beyannamesi de Türkiye'de yıllık olarak verilir.
Fiili Yükümlü Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
Fiili yükümlü, vergi dairesi tarafından bildirilen vergiyi ödemekle yükümlü olan gerçek vergi mükellefini belirtmektedir. Yansıtma yöntemi sayesinde gerçek vergi mükellefi olurlar.
Muhtasar Beyanname Nedir?
Muhtasar beyanname gelir vergisi beyanlarından biridir. Muhtasar beyanname stopaj usulü vergilendirme söz konusudur. Vergi asıl borçludan değil vergi sorumlusundan talep edilir. Üç aylık dönemler halinde muhtasar beyanname verileceği vergi dairesinden önceden bildirilmiş olur. Bu 3 aylık dönemler şu şekildedir; ekim, kasım, aralık dönemi için 23 Ocak; ocak, şubat, mart dönemi için 23 Nisan; nisan, mayıs, haziran dönemi için 23 Temmuz; temmuz, ağustos, eylül dönemi için 23 Ekim akşamına kadar bu beyanname verilir.
Bu içeriklerimiz de ilginizi çekebilir:
Kümülatif Vergi Matrahı Nedir? Nasıl Hesaplanır?
e-Fatura mükellefi ne demek? e-Fatura mükellef sorgulama nedir?
