İşletme Defteri Nedir? Nasıl Tutulur?

İşletme Defteri Nedir?

İşletme defteri, işletmenin mali durumunu ve faaliyetlerini kaydetmek için kullanılan bir defterdir. İşletme defteri, Vergi Usul Kanunu'na göre tutulması zorunlu olan bir defterdir ve işletmenin mali durumunu ve faaliyetlerini yasal olarak takip etmek için kullanılır.

İşletme defteri, işletmenin günlük işlemlerini kaydeder. İşletmenin gelirleri, giderleri, alacakları ve borçları ile ilgili bilgileri içerir. İşletme defteri, işletmenin faaliyetlerini daha iyi yönetmek, finansal durumunu izlemek ve vergi beyannameleri hazırlamak için önemli bir araçtır.

İşletme defteri, Türk Ticaret Kanunu’nun 66/3 maddesi kapsamında ikinci sınıf tacirlerin ekonomik faaliyetlerini kontrol ettikleri defterlerdir. İşletme defteri, bir işletmenin mali kayıtlarını tuttuğu belgedir.

Bu defterler, işletmenin gelir ve giderlerinin kaydedilmesi, vergi beyannamelerinin hazırlanması, finansal analizlerin yapılması ve işletme performansının takip edilmesi için kullanılır. İşletme defteri tutmak, yasal bir zorunluluktur ve doğru ve düzenli bir şekilde tutulması gerekmektedir.

Defterlerin doğru ve düzenli bir şekilde tutulması, işletmenin faaliyetlerini ve mali durumunu izleyebilmesi için son derece önemlidir. İşletme defteri genellikle bir muhasebeci tarafından tutulur ve defterlerin tutulması işletmenin türüne ve büyüklüğüne göre değişebilir.

Kimler İşletme Defteri Tutmak Zorundadır?

İşletme defteri tutma yükümlülüğü, ticari faaliyetleri olan tüzel ve gerçek kişileri kapsamaktadır. Yani ticari işletme sahipleri, şirketler, kooperatifler, vakıflar, dernekler ve sermayesi ne olursa olsun ticari faaliyetlerde bulunan kişiler işletme defteri tutmakla yükümlüdür. Ticari olmayan faaliyetlerde bulunan gerçek kişiler ise işletme defteri tutma yükümlülüğüne sahip değillerdir.

İşletme Defteri Tutmakta Zorunlu Olanlar

Aşağıda bulunan gerçek ve tüzel kişiler Vergi Usul Kanunun 172. Maddesine göre defter tutmak zorundadırlar.

• Ticaret ve Sanat Erbabı: Tacir olanlar ve ticari kazançları üzerinden vergi veren gerçek kişilerdir.
• Ticaret Şirketi: Her türlü ticaret şirketi bilanço esasına göre defter tutmaktadır. Bu şirketler; Anonim, Limited, Komandit, Kolektif ve Kooperatif şirketler tarafındadır.
• İktisadi Kamu Kuruluşları: Bu gruba, devlet, özel idare, belediye ve diğer kamu kuruluşlarına ait müesseseler girer. Bilanço esasına göre defter tutmalıdırlar.
• Dernek ve Vakıflara ait İktisadi İşletmeler: Bu kategoridekiler tüccarlar gibi defter tutarlar.
• İşletme Sahibi: İşletme faaliyetlerini genel meslekleri şeklinde yapan kişileri kapsamaktadır. Doktor, Avukat, Serbest Muhasebeci ve Mühendisler bu grupta yer alırlar.
• Çiftçiler: Yıllık zirai kazançlarına göre vergi verirler Yıllık Kazançları zirai işletme hesabı veya bilanço hesabı esasına göre hesaplanır.

İşletme Defteri Tutmakla Zorunlu Olmayan Kişiler Kimlerdir?

Türk Ticaret Kanunu'nun 64. maddesi uyarınca işletme defteri tutmak zorunda olanlar tacirlerdir. Bu nedenle tacir olmayan kişiler işletme defteri tutmakla yükümlü değildir. Bununla birlikte vergi mükellefi olan işletmelerin vergi beyannamelerini doğru bir şekilde hazırlayabilmeleri için işletme defteri tutmaları önerilir.

Ayrıca belli bir miktarın üzerinde bir işlem yapması gereken serbest meslek mensupları ve müteahhitlerin de işletme defteri tutmaları gerekebilir. Bununla birlikte belirli bir işlem hacmi veya mali büyüklükte olmayan işletmeler, işletme defteri tutmakla yükümlü değildirler. Gelir vergisinden muaf kabul edilen esnaf, çiftçi ve kurumlar vergisinden zorunlu tutulmayan gerçek ve tüzel kişilerin işletme defteri tutmalarına gerek yoktur.

Aşağıda yazılı olan gerçek ve tüzel kişiler defter tutmak zorunda değildir.

1. Gelir vergisinden muaf esnaf ve çiftçiler,
2. Gelir vergisi kanununa göre vergiye tabi olanlar,
3. Kurumlar vergisinden zorunlu tutulmayanlar (İktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflar)

2023 Yılı İşletme Defteri Tutma Sınırları Ne Kadar?

2023 yılı için bir işletme hesabının bilançosuna göre defter tutma haddi VUK Genel Tebliği'nin 544 sıra numarasıyla açıklanmıştır. Defter tutma konusunda 213 sayılı VUK'un 176. maddesi tüccar sınıflarını belirlemiştir. 177-178. maddeler birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutma hadlerini ve 179-180-181. maddeleri ile sınıf değiştirme koşullarını düzenlemiştir.

Bu durumda 2023 yılı itibariyle defter tutma ve sınıf değiştirme hadleri TL bazında alış tutarı olarak 890.000 TL olarak belirlenmiştir. 1.270.000 TL olarak satış tutarı hesaplanmıştır. Yıllık gayrisafi iş hasılatı 440.000 TL ve iş hasılatının 5 katı ile yıllık satış tutarları toplamı 890.000 TL olarak belirlenmiştir.

İşletme Defteri Nasıl Tutulur?

İşletme defterinin tutulması için öncelikle bir defter edinmek gerekir. Defterin resmi olması ve seri numarasının bulunması zorunludur. Defterin ilk sayfasında işletmenin adı, vergi kimlik numarası, açılış tarihi gibi bilgilerin yer alması gereklidir. Defter, günü gününe ve doğru bir şekilde tutulmalıdır. İşlemlerin tarih sırasına göre deftere kaydedilmesi gereklidir.

Ayrıca işletmenin gelir ve giderleri ayrı defterlerde takip edilmelidir. İşletme defteri tutmak yasal bir zorunluluk olduğu için işletme sahiplerinin defteri düzenli olarak kontrol etmeleri ve gerekli kayıtları zamanında yapmaları önemlidir. Vergi Usul Kanunu'nun 194. maddesi gereğince işletme hesabının tutulması bazı kurallara göre yapılır.

İşletme hesabında sol tarafta giderler, sağ tarafta ise hasılat yer alır. Sol tarafta bulunan gider hesabına, işletme tarafından satın alınan ürünlerin ücretleri veya sağlanan hizmetler için ödenen ya da borçlanılan tutarlar ile işletme ile ilgili diğer masraflar kaydedilir.

Hasılat bölümüne ise işletmenin sattığı ürünlerin bedeli ya da sağlanan hizmetlerin karşılığı olarak tahsil edilenler, tahakkuk eden alacaklar ve işletme faaliyetinden kazanılan diğer tüm hasılatlar yazılır.

Vergi Usul Kanunu’nun 194. maddesine göre işletme hesabının özellikleri aşağıdaki gibidir:

1. İşletme hesabının sol kısmında gider, sağ kısmında hasılat yer alır.
2. Sol taraftaki gider bölümüne satın alınan ürün ya da yapılan hizmetlerin karşılığında ödenen veya borçlanılan paralar ve işletmeyle ilgili diğer giderler kayıt edilip yazılır.
3. Hasılat kısmında satılan ürünün değeri ya da yapılan hizmetin karşılığı olarak tahsil edilenler tahakkuk eden alacaklar ve işletme faaliyetinden kazanılan diğer bütün hasılatlar yazılır.

Bu işlemlerle de işletme defteri tutabilirsiniz.

Konuyla alakalı diğer içeriğimiz; Ticari Defterler Nelerdir? Tutma Yükümlülüğü Nedir?

İşletme Defterinde Gider Kavramı

Gider, işletme hareketlerini yürütebilmek için yapılan ve belli bir zamanda ait olan varlık ve hizmet tüketimlerinin parasal karşılığıdır. İşletme, satışını yaptığı ürünlerin temini ve diğer durumlar için yapılan harcamalar ( elektrik, su, personel maaşı vb.) yapar. Bu harcamaların tümüne gider (masraf) denir. Burada işletme için iki önemli unsur söz konusudur:

• Yapılan harcamanın işletme faaliyetlerini yerine getirilmesi için yapılmış olması şarttır.
• Tüketimin belli bir zamana ait olması zorunludur.

İşletme Defterine Kaydedilmesi Gereken Bilgiler Nelerdir?

İşletme defterinde kaydedilmesi gereken bilgiler, Gelir Vergisi Kanunu ve Ticaret Kanunu tarafından belirlenmiştir. Bu bilgiler arasında;
•İşletmenin faaliyet konusu,

•İşletmenin adresi,

•İşletmeye ait vergi kimlik numarası,

• İlgili işletmenin açılış-kapanış tarihleri,

• İşletmenin alacak ve borç kayıtları,

• İşletmeye ait giderler ve gelirler,

• Cari hesaplar,

• İşletmeye ait amortismanlar,

• Envanter kayıtları yer alır.

Ayrıca işletmenin personel kayıtları, banka hesap hareketleri, kasa hareketleri ve vergi beyannamelerine ilişkin kayıtlar da işletme defterine düzenli olarak kaydedilir. Tüm bu kayıtların düzenli ve doğru bir şekilde tutulması; işletmenin finansal durumunun izlenmesi, vergi beyannamelerinin hazırlanması ve gerektiğinde denetimlerde sunulması açısından son derece önemlidir.

İşletme Defteri Nasıl Kayıt Edilir?

İşletme defteri, işletmenin tüm mali işlemlerinin kaydedildiği önemli bir belgedir. İşletme defteri, tarih sırasına göre düzenlenir. Tüm kayıtların doğru ve tutarlı bir şekilde tutulması gerekir. İşletme defteri tutarken defterin sayfa numaraları, tarih, belge türü, açıklama, alacak ve borç tutarları gibi bilgiler kaydedilir.

Ayrıca tüm gider ve gelirlerin, alınan ve ödenen tüm faturaların, makbuzların, banka dekontlarının ve diğer belgelerin defterde saklanması gerekir. İşletme defteri tutulması, işletmenin finansal durumunu ve faaliyetlerini takip etmek için önemlidir. İşletme sahipleri, muhasebeciler veya finansal danışmanlar tarafından doğru bir şekilde tutulması sağlanmalıdır.

Defter Beyan Sisteminde İşletme Defteri Nasıl Tasdik Edilir?

Defter Beyan Sistemi (DBS) üzerinden beyan edilen bilgilerin doğruluğunun sağlanması amacıyla işletme defteri tasdik edilmektedir. İşletme defterini tasdik ettirmek mali müşavir veya serbest muhasebecilerin görevidir.

Tasdik işlemi, işletmenin hesap dönemi sonunda o döneme ait defterlerin tamamının incelenmesi ve vergi mevzuatına uygunluğunun tespit edilmesiyle yapılmaktadır. İşletme defterinin tasdik edilmesi, DBS üzerinden beyan edilen bilgilerin doğruluğunu teyit etmek adına önemli bir adımdır.

Mükellefinizin defter türüne göre kolayca işlem yapın.

KolayBi'Link ücretsiz mükellef yönetim platformu ile mükellefinizin defter türüne göre bilanço veya işletme defteri ile kolayca işlem yapın. Mutlu mali müşavirler arasına katılmak için hemen inceleyin.
Konuyla ilgili ayrıntılı bilgiye Mali Müşavirler için e-Dönüşüm Uygulaması: Bi'Link! adlı içeriğimizden ulaşabilir, nerede olursanız olun, internete bağlandığınız her yerden mükellef takibinizi gerçekleştirebilirsiniz.