Gelir Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

İşinizi kurdunuz ve ürün / hizmet satışına başladınız. Geliriniz gün geçtikçe artarken bunu vergilendirmeniz gerektiğini unutmamalısınız. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi, zorunlu şirket giderlerinden biridir. Bu yazımızda “Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi nedir, nasıl doldurulur ve nasıl hesaplanır?” gibi soruların cevabını bulabilirsiniz…

Gelir Vergisi Nedir?

Gelir vergisi, bir kişinin, şirketin veya kurumun belirli bir dönemde elde ettiği gelirin bir bölümünü devlete ödediği bir vergi türüdür. Gelir vergisi, ülkelerin vergi sistemlerinde önemli bir yere sahiptir ve genellikle devletlerin ana gelir kaynaklarından biridir.

Türkiye'de Gelir Vergisi Kanununa göre, gelir vergisi mükellefi olanlar arasında gerçek kişiler (şahıslar), tüzel kişiler (şirketler) ve kurumlar yer almaktadır.

Gelir vergisi hukukta hak sahibi olan ve yetki izni olan kurumlaşmamış firmaların veya kişilerin gelirleri baz alınarak yansıyan vergi türüdür. Gelir, bir kurumsal kişinin bir takvim yılı içerisinde sahip olduğu kazanç tutarıdır. Gelir vergisi içerisinde giren gelir hareketler, “Gelir Vergisi Kanunu” ile kurumsallara belirtilmiştir.

Buna göre ürün satışı, gayrimenkul getirisi, hisse senedi satış kazancı, kar payı geliri, mesleki faaliyetler sonucunda sahip olunan bütün gelirlerin tümü vergi kapsamı dahilinde gözükür.Gelir Vergisi hesaplama gelir tutarının (matrah), gelir vergisi oranıyla çarpılması sonucunda çıkan sonuçtur.

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir?

Açıklamalara geçmeden önce “Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi nedir?” sorusunu yanıtlamakta fayda var. Gelir vergisi, hukukta hak edilen ve yetkisi olan kurumsallaşmış gerçek kişiler üzerinden alınan bir vergi türüdür. Bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazançlar, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile safi tutar olarak kayda geçirilir.

Çoğu hükümet, artan oranlı gelir vergisi uygulamayı tercih eder. Bu, daha fazla gelir sahibi olanların daha az gelir alanlardan daha yüksek vergi ödediğine işaret eder.

Vergilendirilebilir gelir oranları, fiyat seviyeleri göz önüne alınarak değiştirilmektedir. Bazı durumlarda hükümet, düşük gelir grubuna sahip olan insanlara fayda sağlamak için bu oranlarda gider ve gelir teşvikleri uygulayabilir.

Gelir Türleri Nelerdir?

Gelirler, birçok farklı şekilde sınıflandırılabilir. Ancak, genel olarak gelirler üç kategoriye ayrılır:

1. İşletme Gelirleri: İşletme gelirleri, bir işletmenin normal faaliyetleri sonucu elde ettiği gelirlerdir. Bu gelirler, bir ürün veya hizmetin satışından, kira gelirlerinden, ticari faaliyetlerden ve diğer gelir kaynaklarından elde edilen gelirlerden oluşur.

İşletme gelirleri, işletmenin büyüklüğüne ve faaliyetlerine göre değişebilir. Örnek olarak, bir perakende mağazası, ürünlerin satışından elde ettiği gelirleri işletme gelirleri olarak kaydedebilir.

2. Menkul ve Gayrimenkul Sermaye İratları: Menkul ve gayrimenkul sermaye iratları, yatırım araçlarından sağlanan gelirleri ifade eder. Menkul sermaye iratları, hisse senedi, tahvil, bono ve benzeri yatırım araçlarından elde edilen gelirleri kapsar.

Gayrimenkul sermaye iratları ise kira, arazi geliri, bina geliri ve benzeri unsurlardan elde edilen gelirleri ifade eder. Örnek olarak, bir yatırımcı, bir şirketin hisse senetlerine yatırım yaparak, hisse senedi fiyatının yükselmesi durumunda kar elde edebilir. Aynı şekilde, bir yatırımcı, bir gayrimenkulden kira geliri elde edebilir.

3. Diğer Gelirler: Diğer gelirler, işletme gelirleri veya menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarına girmeyen gelirleri ifade eder. Bu kategoride yer alan gelirler, faiz gelirleri, hediye kartlarından elde edilen gelirler, ücret dışı kazançlar ve benzeri gelirler olabilir.

Örnek olarak, bir kişi, bir banka hesabında birikimleri için faiz geliri elde edebilir. Bir işveren, çalışanlarına sağlanan yan haklar, primler ve benzeri ödemelerden dolayı ücret dışı kazanç elde edebilir. Gelir Vergisine giren kazançlar aşağıdaki gibidir;

• Zirai kazanç.
• Ticari kazanç.
• Serbest meslek kazançları.
• Ücretler.
• Gayrimenkul sermaye iratları.
• Menkul sermaye iratları.
• Diğer kazanç ve iratlar.

Gelir Vergisi Neden Ödenir?

Gelir Vergisi ödemesi için ilk olarak Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi vermek gerekir. Bir mali yıl boyunca elde edilen kazanç ile ilgili Gelir İdaresi Başkanlığı’na form verilir. Gelir Vergisi ile ilgili kanuna göre beyannamenin her yıl mart ayı ile birlikte Gelir İdaresi Başkanlığı’na sunulması gerekmektedir.

Bu gelirler: Ticari ve zirai gelirler, serbest meslek gelirleri, gayrimenkul ve sermaye gelirleri, menkul sermaye gelirleridir. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi verme süresi vardır. Bu süre, takip eden yılın mart ayının son akşamına kadardır. Mükelleflerin bu süreye uymaması durumunda belli yaptırımlar uygulanır.

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisi hesaplama işlemi, elde edilen brüt gelirin belirli bir tutarının vergi dilimlerine göre hesaplanmasıyla gerçekleştirilir. Türkiye'de, brüt gelirin bir kısmı vergi matrahına dahil edilir ve matrah üzerinden hesaplama yapılır. Vergi dilimleri ise yıllık gelir miktarına göre belirlenir.

Yıllık gelir arttıkça, ödenmesi gereken vergi de artar. Gelir Vergisi hesaplama, gelir tutarının (matrah), gelir vergisi oranıyla çarpılması sonucunda çıkan sonuçtur. Fakat gelir tutarı yükseldikçe doğru orantılı olarak vergi oranı artış gösterir. Hangi matrah tutarının hangi oranda vergilendirileceği, Maliye Bakanlığı tarafından her yıl mükelleflere sunulur.

Brüt ücretten, sigorta prim kesintisi, işçi payı, işsizlik sigortası işçi payı çıkarıldıktan sonra vergi matrahının en kök hali bulunur. Bu matraha eş gelen oran doğrultusunda vergi hesaplanır. Varsa indirim ve istisnalar da vergi hesabında dikkate dikkate alınması gereken unsurlar içinde yer alır.

Gelir Vergisi Neye Göre Hesaplanır?

Yıllık gelir dilimlerine göre belirlenen oranlar, vergi dilimleri olarak adlandırılır. Türkiye'de gelir vergisi oranları, 2024 yılı için belirlenen oranlarla şu şekildedir:

● Yıllık geliri 110.000 TL'ye kadar olan kişiler, gelirlerinin %15'ini vergi olarak öderler.

● Yıllık geliri 230.000 TL olan kişiler, gelirlerinin 110.000 TL'lik kısmı için 16.000 TL, fazlası için %20 oranında vergi öderler.

● Yıllık geliri 580.000 TL olan kişiler, gelirlerinin 230.000 TL'lik kısmı için 40.500 TL, fazlası için %27 oranında vergi öderler.

● 3.000.000 TL’nin 580.000 TL’si için 135.000 TL, (ücret gelirlerinde 3.000.000 TL’nin 870.000 TL’si için 213.300 TL), fazlası oranında %30 vergi öderler.

● 3.000.000 TL’den fazlasının 3.000.000 TL’si için 982.000 TL, ücret gelirlerinde 3.000.000 TL’den fazlasının 3.000.000 TL’si için 958.800 TL), fazlası için %40 vergi öderler.

Gelir vergisi, gelirin yüzdesi olarak hesaplandığı için, gelir arttıkça ödenecek vergi oranı da artar. Bu nedenle, yüksek gelir düzeyine sahip olan kişiler, daha yüksek oranda gelir vergisi öderler.

Gelir Vergisi Hesaplama Örneği

Gelir vergisi, elde edilen brüt gelir üzerinden hesaplanır. Vergi matrahı ise brüt gelirden belirli giderlerin ve istisnaların düşüldüğü miktarı ifade eder. Gelir vergisi, vergi matrahı üzerinden belirlenen orana göre hesaplanır.

Gelir vergisi, ülkeden ülkeye ve yıldan yıla farklılık gösterir. Türkiye'de gelir vergisi oranları, yıllık gelir dilimlerine göre belirlenir. 2024 yılı itibarıyla 110.000 TL’ye kadar olan gelir diliminde ödenecek olan vergi tutarı %15, 230.000 TL’de %20, 580.000 TL’lik bir gelirde %27, 3.000.000 TL’ de %35 ve fazlası olması halinde %40 olarak özetlenebilir.. Aşağıdaki tabloda ayrıntılarıyla gelir vergisi dilimleri sunulmuştur.

Gelir vergisi hesaplama işlemi, elde edilen brüt gelirin vergi matrahı üzerinden hesaplanmasıyla başlar. Daha sonra, vergi matrahı yıllık gelir dilimlerine göre belirlenen orana göre hesaplanır. Bu hesaplama sonucunda, kişinin ödemesi gereken gelir vergisi belirlenir.

Gelir vergisi hesaplama işlemleri, gelir düzeyine ve vergi mevzuatına göre değişebilir. Bu nedenle, işletme sahipleri, yatırımcılar ve diğer gelir elde eden kişiler, gelir vergisi hesaplama işlemlerini doğru bir şekilde yaparak vergi yükümlülüklerini yerine getirmelidirler.

Kimler Yıllık Gelir Vergisi Öder?

Yukarıda yazılan şartları sağlayan kişiler ve kurumlar gelir vergisi mükellefi konumunda olur. Kişinin ikametgahının Türkiye'de bulunup bulunmayışı tam ve dar mükellef olmasını belirler. Türkiye'de ikamet eden kişiler ve kurumlar tam mükellef grubunda bulunurken, ülkemizde kalıcı olmayanlar yalnızca Türkiye'de kazandığı gelirler doğrultusunda vergi vermek zorundadır.

Türkiye’de yerleşik olmayan gerçek kişiler “dar mükellef” kapsamında değerlendirir. Bu noktada söz konusu kişiler, yalnızca Türkiye’de elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilecektir. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi doldurma sorumluluğu olan kişiler aşağıda derlenmiştir:

Tam mükellef olan kurumsallar;

• Bir takvim yılı içinde Türkiye'de altı aydan fazla ikamet edenler,
• İkametgâhı Türkiye’de olanlar.
• Bir takvim yılı boyunca Türkiye’de 6 aydan fazla sürekli oturmuş olanlar.
• Resmi dairelere ya da merkezi Türkiye’de olan teşekkül ve teşebbüslerde geçen müessese, teşekkül ve teşebbüslerin belli sebeplerle yabancı memleketlerde yaşayan Türk vatandaşları,
• Serbest meslek dalları ile kazanç elde edenler.

Bu mükelleflerin Türkiye içinde ve dışında kazandıkları ve iratların bütünü doğrultusunda vergi mükellefi olurlar.

Dar mükellef olan kurumsallar;

• Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler dar mükellef sayılır ve sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Nasıl Doldurulur?

Gelir Vergisi Beyanname çeşitleri arasında bulunan Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi, farklı mükelleflere göre değişen formlardadır. Her mükellef grubunun kendine has formu doldurması gerekir. Buna göre;

Gerçek Usulde Vergilendirilen Mükellefler

Basit Usulde Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi üzerinden sorumlu olan kişiler, 1001A formundan sorumludur. Bu mükellefler, Yıllık Gelir Vergisi için gelirlerini mart ayında beyan edenlerdir. Gerçek usulde vergilendirilen mükellefler, hizmet ve mal alımlarına dair BA formu ve bu mal ve hizmetlerin satışına dair BS formu düzenler. 

Beyana Tabi Geliri Yalnızca Gayrimenkul Olanlar

Beyana tabi geliri yalnızca gayrimenkul sermaye iradından ibaret olanların ise farklı bir form düzenlemesi uygun olacaktır. Bu form, 1001B kodlu formdur. 

Beyana Tabi Geliri Yalnızca Gerçek Usulde Tespit Edilen Ticari Kazanca Sahip Mükellefler

Bu kişilerin ise 1001 C formunu düzenlemesi doğru olacaktır.

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi örneği için aşağıdaki başlıklara göz atabilirsiniz;

Beyannamenin Üst Kısmı

• 1 ve 2 numaralı satırlarda ilgili sorumlunun bağlı olduğu Vergi dairesi, ilçe ya da il belirtilir.
• 3 numaralı satıra ise vergilendirme dönemi yazılır.
• 4 numaralı satır, sorumlunun vergi kimlik numarası için ayrılmıştır. Gerçek kişilerde T.C. kimlik numarası ile vergi kimlik numarası kullanılacaktır.
• 5 numaralı satır ise vergi sorumlusunun T.C. kimlik numarası için ayrılmıştır.
• 6 numaralı satır, kişinin Bağ-Kur numarası için ayrılmıştır. 

Tablo - 1

Üzerindeki bölümlere ilgili vergi sorumlusunun adres ve kimlik bilgileri girilir.

Tablo - 2 Gelir Bildirimi

• Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi nasıl doldurulur diye soran kişilerin en merak ettiği kısımların başında Tablo - 2 gelir. 
• Buradaki 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23 numaralı satırlar, zarar veya kâr tutarlarını gösterir. 
• Zararların sol kısma, kârların ise sağ kısma yazılması gerekir. 
• 25. satıra, eğer bir önceki satırdaki zarar oranı fazla ise; fazlalık kısmı 25. satıra, kâr oranı fazla ise 26 numaralı satıra değer girilir.

Beyannamede Bildirilecek Diğer İndirimler

Söz konusu indirimler dönem içinde gider olarak kaydedilmez. Beyanname üzerinde kârdan mahsup indirimlerin de ilgili kısma yazılması gerekir. Aşağıdaki örnek Gelir Vergisi Beyanname tablosundan detaylı bilgiye erişebilirsiniz.

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi İşyeri Bilgileri Nasıl Doldurulur?

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi işyeri bilgileri nasıl doldurulur sorusu da form doldurma konusunda en sık karşılaşılan soruların başında gelir. Bunun için aşağıdaki adımların takip edilmesi gerekir;

• Gelir İdaresi Başkanlığı’nın web sitesinde giriş yapın.
• Giriş yaptıktan sonra “İş Yeri Bilgileri” kısmına gidin. Burada duruma uygun bir doldurma yapılması gerekir. 
• “Sabit İş yeri Olmadan Faaliyet Yürütmekteyim” seçeneğine gidilmesi durumunda tablo açılmaksızın diğer işlemlere devam edilir.
• “Kiracı” seçeneğine gidilmesi hâlinde ise tablonun doldurulması zorunlu olur. 
• “Mülk Sahibi” seçiminde ise ilgili tabloyu doldurmak şart değildir.

İlgili içerik: Kira Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir? Nasıl Düzenlenir?

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Düzenlenirken Nelere Dikkat Edilmeli?

Gelirlerini mart ayında beyan etmiş olan vergi sorumluları ilk etapta Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi eki düzenler. Düzenlenen beyanname eki ile Yıllık Gelir Vergisi beyannamesi doldurulur. Vergi Dairelerine sunulan beyannameler, bilgisayar ortamında değerlendirilir.

Tam da bu yüzden bilgilerin okunaklı, hatasız ve açık girilmesi gerekir. Beyannamenin siyah ya da mavi tükenmez kalem aracılığıyla; büyük harflerle ve okunaklı olarak yazılması şarttır. Aynı şekilde tutarların sağa yanaşık şekilde doldurulması da son derece önemlidir.

Beyanname bilgisayar ortamında ya da elde düzenlenebilir. Bağlı bulunduğunuz Vergi Dairesine elden verebileceğiniz gibi posta yoluyla da gönderim sağlayabilirsiniz. Taahhütlü ya da taahhütsüz olacak şekilde gönderilen belgeler, internet ortamında e-Beyanname şeklinde hazırlanır. 

Gelir Vergisi Beyannamesi Nasıl Hesaplanır?

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi hesaplama yöntemleri mevcuttur. 2024 yılı için Gelir Vergisi hesaplaması yaparken bu konu için belirlenmiş vergi dilimlerinden yararlanılması gerekir. Gelir Vergisi hesaplama formülü işe aşağıdaki gibidir:

Gelir Tutarı (Matrah) X Gelir Vergisi Oranı

Yıllık Gelir Vergisi hesaplaması yapan birçok araç mevcuttur. Bu araçları kullanarak eksiksiz, hatasız ve kısa sürede işlem yapabilirsiniz.  

Serbest Meslek Sahipleri Gelir Vergisi Öder mi?

Serbest meslek sahiplerinin gelir vergisi ödeme yükümlülüğü yasalarla belirlenmiştir. Türkiye'de, Gelir Vergisi Kanununa göre, serbest meslek sahipleri de gerçek kişi mükellefler arasında yer almaktadır.

Serbest meslek sahipleri, kendi mesleklerini serbest bir şekilde yürütmekte olan işletme ya da şirkete bağlı olmayan ve kendi hesaplarına çalışan kişilerdir. Bu kapsamda, doktorlar, avukatlar, mühendisler, müzik öğretmenleri, fotoğrafçılar, yazarlar ve benzeri meslek grupları, serbest meslek sahibi olarak kabul edilir ve elde ettikleri gelirler üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdürler.

Serbest meslek sahiplerinin ödeyecekleri gelir vergisi, elde ettikleri brüt gelirin vergi matrahı üzerinden hesaplanır. Vergi matrahı, elde edilen brüt gelirden belirli giderlerin ve istisnaların düşüldüğü miktarı ifade eder.

Vergi matrahının hesaplanmasında, serbest meslek sahipleri, işyerlerinin kira giderleri, personel maaşları, vergi borcu, amortisman, sigorta primleri, meslek odası aidatları, işletme maliyetleri ve benzeri giderleri düşebilirler.

Serbest meslek sahiplerinin elde ettikleri brüt gelirin vergi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi oranı, ülkeden ülkeye ve yıldan yıla farklılık gösterir. Türkiye'de gelir vergisi oranları, yıllık gelir dilimlerine göre belirlenir. Gelir arttıkça ödenecek vergi oranı da artar.

Gelir Vergisi Ne Zaman Verilir?

Yıllık gelir vergisi beyannamesi, gerçek ya da basit usulde tespiti elde edilen gelirin vergilendirmesi için düzenlenen beyannamedir. Gelir vergisi beyannamesi, bir sonraki yılın Mart ayının sonuna kadar verilmelidir. Basit usulde kazanç sağlayan mükellefler için ise, Şubat ayının 25. gününün akşamına kadar verilmelidir.

Gelir Vergisi Ne Zaman Ödenir?

Gelir Vergisi, iki taksit halinde ödenmektedir. Ancak ödenecek gelir vergisi, basit usule tabii değil ise, gelir vergisinin ilk taksit ödemesi bir sonraki yılın Mart ayı sonuna kadar, ikinci taksidi ise Temmuz ayının sonuna kadar gerçekleştirilmelidir.

Ödenmesi gereken gelir vergisi, basit usulde tespiti yapılmış ticari kazançlardan oluşuyorsa; bu kazançlara ait gelir vergisinin ilk taksidi müteakip yılın Şubat ayının sonuna kadar, ikinci taksit ödemesi ise Haziran ayının sonuna kadar yapılmalıdır.

İlgili içerik: Basit Usulde Vergilendirme Nedir? Avantajları ve Şartları Nedir ?

Gelir Vergisi Nereye Ödenir?

Gelir vergisi, vergi mükelleflerinin ikametgahlarının bulunduğu vergi daireleri üzerinden, işletmelerinin bulunduğu vergi dairelerinden veya anlaşmalı bankalar aracılığıyla Gelir İdaresi Başkanlığı'na ödenmektedir. Dileyen mükellefler, gelir vergisi ödemelerini internet bankacılığı üzerinden de gerçekleştirebilirler.

2024 Yılı Gelir Vergisi Dilimleri 

Veri dilimleri, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın resmi sayfasında sunulan Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde belirtilen Esas Tarife’ye göre 2024 yılı itibariyle vergi dilimleri 5 başlık altında toplanmaktadır. Vergi dilimleri ile ilgili ayrıntılı bilgiye, 2024F Vergi Dilimleri hakkında ele aldığımız içerik üzerinden ulaşabilirsiniz.

İşletmenize ait tüm gelir-giderleriniz tek ekranda!

KolayBi Ön Muhasebe Programının gelir gider takibi özelliği ile işletmenize giren ve çıkan tüm parayı tek ekrandan kolayca yönetebilir ve bütün finansal operasyonlarınızı oraganize edebilirsiniz. Kullanıcı dostu basit ön muhasebe programı KolayBi'nin işletmenize sağlayacağı avantajlardan faydalanmak için şimdi ücretsiz şekilde 14 gün boyunca kullanabilir, dilediğiniz her yerden finansal operasyonlarınza yön verebilirsiniz.

Gelir Vergisi ile ilgili sıkça sorulan sorular