Fazla mesai ücreti, bir çalışanın belirli bir süreden fazla çalışması durumunda alacağı ek ücrettir. Bu süre genellikle haftalık çalışma süresi aşıldığında veya günlük belirli bir saatten sonra çalışıldığında devreye girer. Belirlenen bu ücret, normal çalışma saatlerindeki ücrete ek olarak ödenir ve çalışanın performansına ve iş yerinin politikalarına bağlı olarak değişebilir.
Fazla mesai ücreti hesaplaması, işçinin normal saatlik ücreti ile çarpılır ve belirli bir oranı temsil eden bir katsayı ile çarpılarak hesaplanır. Ancak bazı ülkelerde, özellikle de yasal düzenlemeler farklı ise, bu hesaplama yöntemi değişebilir.
Çalışanlar ile işverenin en çok anlaşmazlık yaşadığı durumlardan biri olan fazla mesai ücretleri kanunlarla belirlenmiş bir çerçevede hesaplanır. Normal çalışma saatlerinin dışında çalışan bir personelin alacağı fazla mesai ücreti ve hesaplaması ile ilgili bilmedikleriniz ve merak ettiklerinizi yazının devamında bulabilirsiniz.
Fazla Mesai Ücreti Nedir?
Fazla mesai ücreti, bir işçinin normal çalışma saatleri dışında çalışması durumunda alacağı ek ücrettir. Tam zamanlı çalışan bir işçinin normal çalışma saatleri, genellikle haftada en çok 45 saat olarak belirlenir. Normal çalışma saatleri dışındaki çalışmalar, fazla mesai olarak kabul edilir.
Fazla mesai ücreti, işverenlerin personellere yaptığı ek ödemedir. Yani normal çalışma saatlerindeki ücretten ayrı olarak personele ödenir. Ülkemizde fazla mesai ücretleri, çalışma saati başına normal ücretin en az %50 fazlası olarak ödenir. Yani bu durumda 1.5 katı fazla mesai ücreti ödenir. Ancak, bazı iş yerleri, fazla mesai ücretlerini daha yüksek oranda ödemeyi tercih edebilirler.
Fazla Sürelerle Çalışma Nedir?
Fazla sürelerle çalışma, belirli bir iş gününde veya haftalık çalışma saatlerindeki kanuni sınırı aşan çalışma süreleridir. Kanunlarda belirtilen sınırları aşan çalışma süreleri, fazla mesai olarak kabul edilir. Fazla mesai, haftalık 45 saatlik çalışma süresini aşan bütün çalışmaları kapsar ve çalışanların ek ücret alması gerektiği bir uygulamadır.
Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Fazla mesai ücreti, işçinin belirlenen çalışma saatleri dışında çalıştığı saatler için ödenen bir ek ücrettir. Türkiye'de fazla mesai ücreti hesaplaması, işçinin normal saatlik ücreti ile belirli bir katsayı çarpılarak hesaplanır. Normal saatlik ücret, işçinin aylık brüt ücretinin 225 ile bölünmesiyle hesaplanır. Katsayı ise fazla mesai çalışma saatlerinin hangi saat aralığında gerçekleştiğine ve işçinin normal çalışma saatlerindeki ücretine göre belirlenir.
Saatlik fazla mesai ücreti, saatlik brüt ücretin 1.5 ile çarpılması ile hesaplanır. Çıkan sonuç saatlik fazla mesai ücretini gösterir. Ne kadar saat ek mesai yapıldıysa hesaplanan saatlik fazla mesai ücretiyle çarpılır ve bu durum fazla mesai ücretini ortaya çıkarır.
2024 güncel verileriyle bir çalışan yıllık olarak maksimum 270 saat ek mesai yapabilir. Bu süre kanunlarla belirlenmiş yasal bir süredir. Fazla mesai ücreti ise bu hesaplamaların dışında işçiyle işveren arasında varılan mutabakat sonucu da ortak olarak hesaplanabilir.
Fazla Mesai Hesaplama Örneği
Fazla mesai hesaplaması, genellikle saatlik ücretin belli bir katsayı ile çarpılması yöntemiyle yapılır. Türkiye'de de bu yöntem kullanılmaktadır.
Örneğin, 2024 yılında belirlenen net asgari ücret 17.002 TL iken, brüt asgari ücret ise 20.002 TL olarak belirlenmiştir. Bu durumda, asgari ücretli bir çalışanın saatlik ücreti hesaplanırken 17.002 TL'nin 225'e bölünmesi gerekmektedir.
10.008 TL / 225 = 44,48 TL
Buna göre, 2024 yılı itibarıyla belirlenen asgari ücret üzerinden hesaplanan saatlik asgari brüt ücret 88,90 TL’dir. Bu durumda saatlik fazla mesai ücreti ise 133,35 TL olacaktır. Ancak, belirtilmelidir ki bu tutar sadece asgari ücretli çalışanlar için geçerlidir ve brüt maaşı daha yüksek olan bir çalışanın fazla mesai ücreti de maaşıyla doğru orantılı olarak artacaktır.
Örneğin, aynı hesaplama yöntemi kullanılarak bir çalışanın normal saatlik ücreti 60 TL olsun ve fazla mesai ücreti hesaplanırken normal saatlik ücrete 1,5 katsayısı uygulansın. Bu durumda, çalışanın saatlik fazla mesai ücreti 90 TL olacaktır.
Fazla Mesai Yasal Düzenlemesi Nedir?
Yasal çalışma süresi, İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği ile belirlenmiştir. İlgili yönetmeliğin 3. fırkasına göre, ''Çalışma süresi, işçinin çalıştığı, işte geçirdiği süredir. İlgili kanunun 68. maddesince, dinlenme süreleri çalışma süresinden sayılmamaktadır. İş Kanunu'nun 4857 sayılı başlıklı 63. maddesi gereği ile haftalık çalışma saatleri belirlenmiştir. İlgili maddeye göre; ''Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.''
Asgari Ücret Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
2024 ılında belirlenen brüt asgari ücret 17.002 TL'dir. Aylık çalışma saatleri ise kanunlarla sınırlandırılmıştır ve 45 saattir. Bu sınırı aşan her çalışma fazla mesai olarak kabul edilir ve saatlik ücret 1,5 katına çıkar.
2024 yılı için saatlik brüt asgari ücret hesaplaması ise şu şekildedir:
20.002,50 TL / 225 = 88,90 TL
Yani 2024 yılı için saatlik asgari brüt ücret 88,90 TL'dir. Bir asgari ücretli çalışan, haftalık 45 saat çalıştığında aylık 22,5 saat fazla mesai yapmış olur. Fazla mesai ücreti ise saatlik ücretin 1,5 katı üzerinden hesaplanır.
Bu hesaplamaya göre, bir asgari ücretli çalışanın aylık fazla mesai ücreti şu şekilde hesaplanabilir:
44,48 TL x 1,5 x 22,5 saat = 1.498,80 TL
2024 saatlik asgari fazla çalışma bedeli: 88,90 TL x 1,5 = 133,35 TL
2024 Memur Fazla Mesai Ücreti Nedir?
2024 yılı güncel memur maaşına uygulanan tarife üzerinden hesaplanan saatlik fazla mesai ücreti 10 Lira 10 Kuruştur.
270 Saat Fazla Mesai Nedir?
İşçiyi koruma odaklı hazırlanan kanunlar çerçevesinde yıllık maksimum yapılabilecek fazla mesai saati 270 olarak belirlenmiştir. Bu bir üst sınırdır ve üst sınırın geçilmesi yasal olmamakla birlikte idari yaptırımları bulunmaktadır.
Sağlık Bakanlığı Fazla Mesai Hesaplama
Sağlık Bakanlığı fazla mesai ücretleri birimler bakımından ayrı ayrı tutulmuştur. Farklı birimler için belirlenen ücretler ışığından en genel olarak sağlık personeli 2024 yılı itibarıyla belirlenmiş saatlik nöbet ücreti 49 TL ile 206 TL arasında değişmektedir. Bu durum, uzman doktor, hemşire ve diğer sağlık birimleri arasında değişkenlik göstermektedir.
Resmi Tatillerde Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Hafta sonları ve resmi tatil günlerinde yapılan mesailer de ayrıca hesaplanır ve çalışana ne olursa olsun tam gün ücreti ödenmelidir. Yani, çalışma süresi 9 saati geçmese bile bu ödemenin yapılması zorunludur. Bu durumda bir çalışanın saatlik brüt ücreti 1000 TL ise resmi tatillerde çalışması halinde ödenecek olan saatlik ücret 2000 TL olmalıdır. Bu şekilde işverenlerin çalışanlarına adil ve uygun bir ücret ödemesi sağlanır.
Yıl içinde en fazla kaç saat fazla mesai yapılabilir?
Günlük çalışma saatleri, yasalarla belirlenir ve ek mesai süreleri de bu sınırlandırmaya tabidir. 2024 yılında da geçerli olan kanunlara göre haftalık çalışma süresi 45 saat olarak düzenlenmiştir ve bu sürenin üzerinde yapılan bütün çalışmalar fazla mesai olarak kabul edilir. Bu hesaba göre aylık fazla mesai sınırı yaklaşık olarak günlük 2 saattir.
Bir çalışanın gün içerisinde en fazla 11 saat çalışma hakkı vardır. 11 saatten fazla çalıştırılması, kanunlara aykırı bir durumdur ve işçinin rızası olsa bile bu durum hukuken kabul edilemez ve bu durumda işveren yaptırıma maruz kalır.
Yıllık fazla mesai sınırı maksimum 270 saattir ve aylık olarak bu süre 22,5 saate denk gelir. Bu nedenle işverenlerin çalışanların haklarına saygı göstererek yasal sınırlar içerisinde çalışma saatlerini planlamaları gerekir.
Ek mesai için yasal olarak belirlenmiş sınırlar bulunur ve işçi ile işveren arasında yapılan anlaşmalar bile bu sınırları aşmamalıdır. Başka bir deyişle, ek mesai ancak kanunun belirlediği sınırlar dahilinde yapılabilir. Bir çalışan, bu sınırların üzerinde çalıştırılırsa haklı fesih nedeni sayılır ve iş sözleşmesini feshedebilir. Ayrıca tazminat davası açma hakkına da sahiptir.
Fazla mesainin geçerli olmadığı meslek grupları hangileridir?
Tabanınızın üzerinde çalışan üst yöneticiler, fazla mesai kapsamında değerlendirilmezler. Çünkü üst yöneticiler kendi mesai sürelerini belirler ve ek mesai gibi bir durum ortaya çıkmaz.
Konutlara hizmet veren apartman görevlileri, esnek çalışma saatlerine sahip oldukları için kesintisiz bir çalışma süresi söz konusu değildir. Apartman görevlilerinin iş yeri aynı zamanda konutları olduğu için kapıcıların fazla mesai ücreti talep hakkı bulunmaz.
Tıbbi mümessiller de esnek çalışma saatleriyle çalışan bir meslek grubudur. Bu mesleği yapan çalışanların kendi çalışma saatlerini belirledikleri kabul edildiğinden dolayı fazla mesai talep hakkında bulunması genel olarak kabul edilmez. Ancak tıbbi mümessiller, çalışma planlarını göstererek fazla mesai konusunun incelenmesini talep edebilirler.
Fazla Mesai Hesaplaması ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
.jpeg)
