Faiz artırımı özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde ekonomiye olan etkisi etkisi sebebiyle oldukça önemli bir kavramdır. Merkez Bankası tarafından alınan faiz yükseltme kararını ifade eden bu kavram, dalgalı seyreden ekonominin stabil hale gelmesi amacıyla Merkez Bankası tarafından alınan kararlar doğrultusunda uygulanmaktadır. Fakat faiz artırımı ve politika faizindeki değişikliklerin ekonomiye farklı etkileri de söz konusudur. Tüm bu etkileri, detaylarıyla birlikte yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Politika Faizi Nedir?
Merkez bankaları, borç vermek ya da borçlanmak için bir faiz oranı belirlemek zorundadır. Bu oranın belirlenmesine, politika faizi denmektedir. Merkez bankası, bu faiz oranını sistemdeki bankaların nakit ihtiyacını karşılamak veya piyasadaki para miktarını kontrol etmek için yapmaktadır. Merkez bankası, borç vermek/borçlanmak için bir politika faizi belirlemesini tanımlayan politika faizi, haftalık olmaktadır.
Kısa vadeli bu faiz ucuz olarak belirlendiğinde, bankalar ucuza kredi almış olmaktadırlar. Böylece kredi ve mevduat faizleri düşük seyretmeye devam edebilmektedirler. Yani, kredi faizi düşük olduğunda kredi miktarının artması beklenirken, yüksek olması durumunda ise azalması öngörülmektedir. Merkez Bankasının politika faizi belirleme rolüyle; bankalar ve krediler başta olmak üzere ülkelerin ekonomilerine yön verdiği söyleyebilir.
Faiz Artırımı Nedir?
Faiz artırımı, Merkez Bankasının ekonomik politika araçlarından biridir ve genellikle enflasyonu kontrol etmek veya para biriminin değerini korumak amacıyla kullanılır. Faiz oranı, bankaların borç alırken ve kredi verirken ödediği veya aldığı faiz miktarını belirler.
Merkez Bankası, ekonomideki enflasyonu azaltmak veya döviz kurlarını dengelemek için faiz oranlarını artırabilir. Faiz oranlarının yükseltilmesi, tüketici harcamalarını ve yatırımları azaltabilir çünkü daha yüksek faiz oranları, borçlanma maliyetlerini artırır.
Bu da ekonomideki büyümeyi yavaşlatabilir. Faiz artırımının bir diğer amacı, para biriminin değerini korumaktır. Eğer ülkenin para birimi değer kaybediyorsa, Merkez Bankası faiz oranlarını artırarak para birimine olan talebi artırabilir ve değer kaybını durdurabilir.
Yabancı yatırımcılar, daha yüksek faiz oranları nedeniyle faizi yükseltilmiş bu para birimine yatırım yapmayı tercih edebilirler.
Faiz artırımı nedir için sorusu için olumsuz kısımların da açıklanması gerekir. Faiz artırımının bazı olumsuz etkileri de olabilir. Örneğin, yüksek faiz oranları, işletmelerin borçlanma maliyetlerini artırabilir ve yatırımları azaltabilir. Ayrıca tüketici harcamalarını da etkileyebilir çünkü kredi maliyetleri yükselir ve tüketici borçlanması zorlaşır. Aynı zamanda Faiz artırımı aynı zamanda emtia fiyatlar da etkileyebilir.
Yüksek faiz oran, spekülatif yatırımcıların emtia piyasalarından çıkmasına neden olabilir ve emtia fiyatlarının düşmesine yol açabilir. Bu kapsamda faiz artırımı bir merkez bankasının ekonomik politika araçlarından biridir ve enflasyonu kontrol etmek, para biriminin değerini korumak döviz kurlarını dengelemek amacıyla kullanılır.
Faiz oranlarının yükseltilmesi, ekonomideki büyümeyi yavaşlatabilir, işletmelerin borçlanma maliyetlerini artırabilir ve tüketici harcamalarını etkileyebilir. Ancak faiz artırımının etkileri ekonomiden ekonomiye farklılık gösterebilir ve dikkatli bir şekilde uygulanmalıdır.
Hangi Ülkelerde Faiz Artırımı Yapılır?
Faiz artırımı her ülkenin merkez bankası tarafından alınabilecek bir karardır. Bu durum söz konusu olduğunda ilk olarak bankalardaki faiz oranları artış gösterse de borsada da önemli etkiler olabilir. Özellikle Amerikan merkez bankası olan FED’in faiz artışı dolar üzerinde etkisi olduğundan borsalar üzerinde de değişikliğe yol açabilir. FED faiz artırımı borsayı nasıl etkiler sorusu için farklı yanıtlar vermek mümkündür. FED'in faiz artırımı genellikle borsalar üzerinde etkisi olan önemli bir faktördür.
Faiz oranlarının artırılması, genellikle ekonomideki paraya arzı azaltır ve borçlanma maliyetini yükseltir. Bu da şirketlerin krediye erişimini zorlaştırabilir ve yatırımcıların hisse senetleri yerine daha güvenli varlıklara yönelmelerine neden olabilir.
Faiz oranlarındaki artış, şirketlerin borçlanma maliyetlerini artırabilir ve kar marjlarını azaltabilir. Bu durumda, şirketlerin kârlılığını düşebilir ve hisse senedi fiyat aşağı yönlü baskı altına girebilir. Ayrıca yatırımcılar daha yüksek faiz oranlarına sahip tahvillere yönelebilir, bu da hisse senedi talebini azaltabilir.
Ancak faiz artırımlarının borsalar üzerindeki etkisi karmaşık ve çok faktörlüdür. Diğer ekonomik göstergeler, şirket karları, jeopolitik ve siyasi durumlar ve diğer piyasa faktörleri gibi birçok başka etken de hisse senedi fiyatlarını etkileyebilir.
Dolayısıyla, faiz artırımlarının borsalara olan etkisi her zaman kesin bir şekilde tahmin edilemez. Bu kapsamda faiz artırımı doları nasıl etkiler sorusuna da yanıt vermek için artırımın söz konusu olduğu şartların değerlendirilmesi gerekmektedir. Ancak dolar karşısında yerel para biriminin düşük olduğu ülkelerde, bu durum doların seyrini aşağıya doğru çekebilir.
Faiz Artırımı Sonuçları Neler?
Faiz artırımı söz konusu olduğunda bu durumun çeşitli sonuçları olmaktadır. Öncelikle faiz artırımı sonuçları olarak tüketici harcamaları ve yatırımlarının azalması gündeme gelecektir. Eğer faizler yüksek seviyeye çıkmışsa yüksek faize sahip oranlar kredilerin maliyetlerinin yükselmesine yol açar. Bu durum da kredi çekecek olan tüketicilerin kredi kullanmamasına neden olur. Aynı zamanda işletmeler açısından da yatırım yapılması daha fazla maliyet oluşturabilir.
Bu durum ise projelerin ertelenmesine veya iptal edilmesine sebebiyet verebilir. İşletmelerin yani genel olarak piyasayı oluşturan etmenlerin bu duruma gelmesi ise genel ekonomik durum üzerinde düşüşe, firmaların küçülme ile işten çıkarmalar neticesinde de işsizliğin artması gibi durumlara yol açabilir.
Bununla birlikte faiz artırmak ne demek sorusuna banka ve kredi faizlerinin artırılması şeklinde yanıt verilebildiğinden enflasyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir şeklinde yanıt vermek de söz konusudur. Faiz artırmak enflasyonu nasıl etkiler sorusuna şu şekilde yanıt verilebilir.
Yüksek faiz oranlarının tüketici harcamalarının sınırlanmasına sebep olarak talebi azaltması sonucunda fiyat artışlarının dengelenmesine imkan tanıyabilir. Bu kapsamda da enflasyonun kontrol altına alınması gereken durumlarda yaygın olarak faiz artırımı uygulanmaktadır.
Faiz artırımı beklentisi kapsamında bir diğer husus da para birim değerinin yükselmesidir. Çünkü yüksek faiz oranları yabancı yatırımcıların ilgisini çekerek yerel para birimine gösterilecek talebin artmasına fırsat verebilir.
Bu durum da döviz kurlarının düşüşüne ve yerel para biriminin de değer kazanmasına olanak tanıyabilir. Döviz kurlarının düşmesi özellikle ithalatı ucuz hale getireceğinden kısa vade de ekonomik olarak etkileri görülebilir.
Konuyla ilgili olarak faiz artırmak ne işe yarar hususunda bir diğer etmen de finansal piyasalardaki dalgalanmalardır. Faiz oranlarının yükselmesi tahvil ve hisse senetleri gibi araçların getirilerinin azalmasına yol açabilir. Bu durum ise yatırımcıların başka kanalları kullanmasına ve yatırım kanallarını da değiştirmesine, özellikle yerel para birimini daha sık tercih etmelerine imkan tanıyabilir.
Tüm bunlar göz önünde tutulduğunda faiz artırımı olumlu ve olumsuz sonuçları olan bir durumdur. Türkiye faiz artırımı konusunda özellikle son dönemlerde enflasyonun dengelenmesi için başvurularda bulunmaktadır.
Fakat bu süreç tek başına bozulan ekonomilerin iyileşmesi için fayda sunmayacağından mutlaka kapsamlı bir ekonomik politika dahilinde işlemler gerçekleştirilmelidir. Çünkü tek başına yapılacak olan faiz artırımının olumlu etkilerinden çok olumsuz etkileri görülebilir.
Faiz Artırımı Ekonomi Üzerindeki Etkisi
Merkez Bankası faiz artırımı kararı aldığında bu durumun piyasalar üzerinde bir dizi etkileri olur. Özellikle düzenli ve programlı bir şekilde ekonomik modele sahip olmayan, ekonomik açıdan darboğaz yaşayan ülkelerde sadece faiz artırımının yapılması zararlı sonuçlar doğurabilir. Faiz artırımı yatırımların durmasına, yerli yatırımcıların ihtiyaç duydukları kredilere ulaşımını engelleyecek özellikler taşıdığından iş yaşamı üzerinde kötü sonuçlar doğurur.
Bu durumda olan işletmeler küçülmeye giderek veya tamamen faaliyetlerine son vererek çalışanlarını işten çıkarırlar. İşten çıkarılanlar ise piyasalardaki genel kötü durum yüzünden başka yerlerde de en azından kısa süre içinde iş bulamayacakları için işsizlik oranında önemli artışlar söz konusu olur.
Büyüme açısından da faiz artırımının olumsuz etkileri söz konusudur. Düşük maliyetle para bulmuş ve bunun yatırımını yapacak olan yatırımcıların yapacakları yatırımdan vazgeçmelerine yol açabilir.
Çünkü yatırımcı için artık yüksek maliyetler söz konusudur ve bu durum yerine başka alternatifleri değerlendirme söz konusu olacaktır. Bu eti yatırımlar için engel oluşturacağından büyüme açısından da olumsuz bir durum şeklinde görülebilir.
.jpg)
