Çek Nedir? Çek Defteri Nasıl Kullanılır?

İş dünyasının vazgeçilmez ödeme araçlarından biri olan çek, finansal işlemlerde geniş bir kullanım alanına sahip ve ticari ilişkileri güçlendiren önemli bir araçtır. Bir ödeme ve tahsilat aracı olarak öne çıkan çek, işletmeler arasında güvenilirlik sağlayan, ticari işlemleri kolaylaştıran ve finansal planlamada önemli bir rol oynayan bir enstrümandır. Bu yazıda, çekin tanımı, kullanım alanları ve temel özellikleri üzerinde detaylı bir inceleme yaparak, iş dünyasındaki yerini daha yakından keşfedeceğiz.

Çek Nedir?

Türk Ticaret Kanunu'na göre hazırlanmış olup ödeme emri niteliğinde ve bankaya hitaben yazılan kıymetli evraklara çek denir. Çek kanunu uyarınca çek, ticari bir ilişkiden kaynaklı tacirler arasında borç ödeme aracıdır. İçeriğimiz ile beraber çek ile alakalı merak edilen her detaya sahip olabilirsiniz.

İşletmeler ödeme yapabilecek ticari güce sahip olamadıkları durumlarda alternatif ödeme metodlarına yönelebilirler. Günümüzde en çok kullanılan alternatif ödeme türleri arasında çek ve senet yer almaktadır.

Ancak bu finansal enstrümanların kullanımı dikkate alınması gereken ciddi bir iştir. Bu sebeple çek ve senet kullanırken dikkat edilmesi gereken pek çok durum mevcuttur.  

Keşide Nedir?

Keşide, çekin keşideci tarafından düzenlenerek hamiline verilmesi durumudur. Çeki düzenleyen kişiye keşideci denir.  Keşide yeri gösterilmeyen çek, keşidecinin adı ve soyadının yanında yazılı bulunan yerde keşide edilmiş sayılır. Ödeme yapılacak kişiye ise hamil denir. Muhatap ise çekin ödenmesi için kullanılan kurum yani bankadır.

Çek Nasıl Ciro Edilir?

Çek ciro etmek terimi şöyle açıklanabilir: örneğin A firmasının B firmasına borcunu ödemek için verdiği çek, B firması tarafından C firmasına ciro edilerek verilebilir. Burada değişen tahsil edecek kişidir.

A kişisi çek üzerinde yazılan miktarı ödeyecektir fakat en sonunda parayı alacak olan Z kişisidir. Özetle, bir çeki başka kişiye devretmeye çek ciro etmek denilmektedir.

Çek Defteri Nasıl Alınır?

Bireyler ya da tüzel kişilerin kullanabildiği çek defterleri, bankalar tarafından verilmektedir. Kişi öncelikle çek defteri alacağı bankayı seçmeli, sonrasında başvuru için gerekli olan kimlik, ikametgah, sabıka kaydı gibi belgelerle kuruma gitmelidir.  

Ayrıca bankanız ekonomik durumunuzun güçlü olduğuna dair teminat isteyecektir. Bunun için hesabınızda belirli miktarda para olması gerekir. Çek defterleri on sayfalık koçanlardan oluşur ve bankalar bunun her sayfası için ortalama bir miktar paranızın olmasını bekleyecektir.

Çek ile İlgili Bilinmesi Gerekenler

Çek yazarken dikkat edilmesi gereken unsurlar vardır. Öncelikle belgenin üzerinde "çek" ibaresi yer almak zorundadır. Çekte bedel mutlaka para olmalıdır. Çekin üzerinde ödemeyi yapacak kişinin adı ve unvanı bulunmalıdır.

Muhataplar banka olduğundan dolayı unvan banka ismi olmalıdır. Çekin düzenlenme tarihi mutlaka çekin üzerinde yer almalıdır. Çeki keşide edenin imzası ve keşide yeri de evrakta bulunması gerekir. Bunun yanında alacaklı olan kişinin isminin çekin üzerinde yazılı olması gerekir.  Çek üzerinde oynama yapılmaması için tutar yazı ile de yazılmalıdır.

Çek düzenlerken dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

• Boş çek ve senetlere imza atmayınız.
• Hep aynı kalemin kullanıldığından emin olunuz.
• Çeki tanzim ederken istenilen tutarı hem rakam hem de yazıyla olacak şekilde doldurunuz.
• Çekinize rakamla ve yazıyla tutarı yazdıktan sonra kapatma çizgileri kullanarak hem başını hem de sonunu kapatınız. Bu şekilde sonradan rakam veya yazı eklenerek çekle oynanılmasının önüne geçmiş olursunuz.
• Borcunuzu kapattıktan sonra senet üstündeki imzaların size ait olup olmadığını kontrol ediniz.
• Tanımadığınız kişilerden çek almaktan kaçınınız.
• Çek ve senetleri alacaklı ve borçlunun yanında düzenleyiniz.

Çek ve Senet Çeşitleri

Çekler müşteri çekleri ve firma çekleri olmak üzere muhasebe yönünden ikiye ayrılır. Müşteri çekleri alacaklı kişiden alacağa karşı alınan çeklerdir ve vadesinin dolması beklenmeden başka bir işletmeye ciro edilerek elden çıkarılması mümkündür. Firma çekleri ise işletmenin ödemesi gereken çek türüdür.

Diğer bir ödeme türü olan senet de kendi içinde müşteri senetleri  ve firma senetleri olmak üzere ikiye ayrılır. Bir senedin müşteri senedi olup olmadığını anlamak için borçlu kısmına bakmanız yeterlidir. Borçlu kısmında işletmenizin adı yazıyorsa firma senedi, başka bir ad yazıyorsa müşteri senedidir.

Çek Defter Türleri Neledir?

• Ticari Çek Defteri
• Ticari Hamiline Çek Defteri
• Gerçek Tüzel Kişi
• Gerçek Tüzel Kişi Hamiline
• Gerçek Kişi
• Gerçek Kişi Hamiline

Çek Türleri Neledir?

• Hamiline çek
• Bloke çek
• Karşılıksız çek
• Açık çek
• Vizeli çek
• Garantili çek

Hamiline Çek

Hamiline çek, çekin düzenlendiği anda belirli bir kişiye veya firmanın adına yazıldığı ve bu kişi veya firma dışında başka birinin çeki tahsil etme hakkına sahip olmadığı bir çek türüdür. "Hamiline" kelimesi, çekin sahibi olan kişiyi ifade eder.

Bloke Çek Nedir?

Çekin üzerinde yer alan tutarın bir bankada blokeli olarak yer aldığı ödeme aracına bloke çek denir. Konut, arsa ya da iş yeri satışlarında bloke çekler kullanılır. Banka, ödemeyi yapan tarafın beyanına göre bloke çeki yazar. Standart çeklerden farklı olarak bloke çekin üzerinde muhatap banka tarafından yazılan bloke kaydı yer alır. Bloke kaydı üzerindeki açıklamalar dışında, keşideci, keşide yeri, imza gibi özellikler bakımından diğer çeklerle aynıdır.

Örneğin emlak bedeli 250 bin TL olan bir daire var. Bunun anlamı alıcının bankaya 250 bin TL para yatırıp bloke ettirmesidir. Karşılığında bankadan 250 bin TL tutarında çek alır. Tapudaki işlemini yaparken de çeki satıcıya verir. Satıcı ise bankaya giderek bloke edilen tutarı tahsil eder. Bu durumlarda tapu gibi işlemler yapılmadan önce bloke çeki ilgili bankaya veya şubeye kontrol ettirmeniz yararınıza olacaktır.

Karşılıksız Çek Nedir?

Çek ticarette bahsettiğimiz para yerine geçmek üzere kullanılan bir ödeme aracıdır. Bazen elinizde çek bulunmasına rağmen bankaya gittiğinizde size çekin üzerinde belirtilen tutarın ilgili kişinin yani hamilin hesabında olmadığını ve bu sebeple size ödeme yapamayacaklarını belirtme durumları olur. Böyle bir durumda başvurduğunuz banka çekin üzerine "karşılıksızdır" ibaresini de ekleyerek size ödeme yapmadan çeki geri verir. Bu duruma karşılıksız çek denir.

Açık Çek Nedir?

Açık çek, sahibi tarafından üzerine belirli bir miktarı yazılmış, ancak henüz tarih atılmamış bir çektir. Çek, bir ödeme aracı olarak kullanılır ve çek sahibi tarafından belirtilen tarihte veya daha önce çek üzerinde belirtilen bir tarihte tahsil edilebilir. Açık çek, genellikle ticari işlemlerde ödeme yöntemi olarak kullanılır.

Vizeli Çek Nedir?

Vizeli çek, vize tarihinde çekin karşılığının bulunduğunu gösteren çek türüdür. Yazılmadan önce banka tarafından karşılığı bulunduğu teyitlenen çek türü olan vizeli çek, banka tahsilatlarında en az sorun yaşanan çek türüdür.

Garantili Çek Nedir?

Garantili çekin, muhatap bankanın ödeme garantisi sağladığı çek türüdür. Garantili çek, bir banka tarafından verilen bir güvence ile desteklenen çektir. Bu tür bir çek düzenlendiğinde, banka, çek sahibinin ödeme taahhüdünü yerine getirmeme riskini üstlenir.

Çek ve Senet Arasındaki Farklar Nelerdir?

• Çek ve senet arasındaki en temel fark çek resmi bir belge iken, senedin resmi olmayan bir kağıt parçası olmasıdır.
• Çek tahsilatında herhangi bir problem yaşadığınız takdirde hakkınızı mahkeme yoluyla arayabilirsiniz. Ancak, senet için aynı şey söz konusu değildir.
• Çekler banka ile ilişkili olduğu için daha güvenilirdir.
• Senet de ödeme borçlu kişi tarafından yapılırken, çek de ödeme banka tarafından yapılmaktadır.
• Çek üzerinde belirtilen tarihte ödenirken, senette ödeme tarihi tarafların kararı neticesinde ileriye veya geriye çekilebilir.

Çek Kırdırma Nedir? Çek Nasıl Bozdurulur?

Çek kırdırma, çekin bedelinin vadesinden önce tahsil edilmesidir. Çekin kesim tarihini beklemeden erken bir tarihe aldırarak acil nakit ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz. Bu işlemi gerçekleştirmek için genellikle faktöring firmaları tercih edilir. Bu firmalar çek kırdırma işlemi için %4 ile %5 arasında komisyon talep ederler.

e-Çek (Elektronik Çek) Nedir?

Çekin elektronik halidir. Çekin düzenlenme ve takibi elektronik olarak yapılır. Elektronik çeklerde de muhatabın bankanın sisteminde tanımlanmış olması gerekmektedir. Banka kontrolünde kullanımı olduğu için güvenli ödeme aracı olarak tercih edilir. Genellikle e-ticaret sektöründe ödeme tutarının fazla olan şirketler tarafından tercih edilmektedir.

KolayBi' ile tahsilatlarınızı çek ve senet yerine Sanal Pos özelliğimizi kullanarak zahmetsizce yapabilirsiniz. İşlemlerinizi kolaylaştıracak tüm özellikler KolayBi' Ön Muhasebe Programında!