Amortisman Nedir?
TDK’ye göre amortisman; ortaklıklarda, taşınmaz malların aşınmalarına, eskimelerine karşılık olarak yıllık kârdan ayrılan belirli orandaki pay olarak tanımlanır. Bu tanımlamadan yola çıkarak amortisman için kısaca duran varlıkların yıpranma, aşınma ve eskime payı denmektedir. Maddi açıdan duran varlıklar, kullanıldığı muhasebe dönemlerine göre dağıtılır ve gider olarak yazılır.
Herhangi bir işletmede kullanılmakta olan bir emtia, 1 yıldan fazla süre kullanıldığında, amortismana tabi tutulmaktadır. Böylece, ilgili emtianın kullanım bedeli ve eskime payı, ilgili şirketin bilançosunda gider olarak gösterilir.
Çoğu zaman işletmeler, satın aldıkları demirbaş eşyaları 1 yıldan fazla kullanabilir. Geçen zamanla birlikte bu eşyalar deforme olabilir. Deforme olan eşyaların ekonomik değeri azalır. Bu gibi durumlarda varlıkların ekonomik ömrü boyunca gider yazılması gerekmektedir. Amortisman, işletmelerin kullanmak üzere aldıkları varlıkların aşınması veya eskimesi gibi durumlarda gösterilebilen gider payıdır.
Amortisman Ayırma Şartları Nedir?
Amortisman ayırmak için birtakım koşulların yerine getirilmesi gerekir. Bunlar:
Bir maddi duran varlığın amortisman olarak yazılması için gereken şartlar bulunaktadır. Amortisman hesabı yapılacak eşya, işletmede bir yıldan fazla kullanılabilir durumda olmalıdır. İlgili eşya, yıpranabilir, deformasyona uğrayabilir ya da zamanla kıymetten düşebilecek bir yapıda olmalıdır. Değerleme gününde envantere dâhil ve kullanıma hazır olmalıdır. Bununla birlikte, amortismana ayrılacak eşyaların aşağıdaki şartları karşılıyor olması gerekmektedir.
• Maddi duran varlığıni, işletde en az 1 yıldan fazla süre boyunca kullanılıyor olması gerekmektedir.
• İlgili malın, yıpranması, eskimesi ya da aşınması sonucu değer kaybının ortaya çıkması gerekmektedir.
• Amortize edilecek malın envantere dahil olması, aynı zamanda kullanıma da hazır olması
• Envantere dahil olması, aynı zamanda kullanıma da hazır olması
• Bir malın amortize edilebilmesi için her her yıl tutarlar Vergi usul Kanunları ile düzenlenmektedir. Bu doğrultuda amortize edilecek malın değerinin 4.400 TL’yi (2023 yılı için) aşması gerekmektedir.
.jpeg)
Amortisman Çeşitleri Nelerdir?
Amortismanı hesaplamak için o amortismanın türünü bilmek önemlidir. Bunun sebebi, aynı varlığın farklı amortisman türüne göre hesaplanması sonucu tutarlar değişiklik gösterebilir. Çoğunlukla kullanılan 3 farklı amortisman hesaplama yönetimi vardır, bunlar; normal (eşit tutarlı) amortisman yöntemi, azalan bakiyeler yönetimi ve fevkalade amortisman yöntemidir.
Vergi Usul Kanunu'nun 315. maddesine göreamortismana tabi olan maddi varlıklar, Maliye Bakanlığı'nın belirlediği oranlar üzerinden hesaplanmaktadır.
En çok kullanılan amortisman yöntemleri şunlardır:
1. Normal amortisman yöntemi: Diğer adıyla eşit miktarlı amortisman, amortisman tutarı varlığın tutarına sabit bir amortisman nispeti uygulanarak veya tutar iktisadi ömre bölünerek hesaplanır.
2. Azalan bakiyeler yöntemi: Diğer adıyla hızlandırılmış amortisman yönteminde normal amortismana nazaran 2 kat hızlı gider gösterilir. Amortisman hesabı, alış tutarından değil, yılbaşına devreden net defter değerinden hesaplanır.
3. Fevkalade amortisman yöntemi: Bu yöntem yangın, deprem, sel vb. doğal afet durumlarında varlıkların değerinin kısmen veya tamamen kaybolması durumunda uygulanmaktadır. Bu gibi durumlarda ilgili birimlere başvuru yaparak varlıkların belli bir bölümünün amortize edilmesi istenmektedir.
Amortisman Nasıl Hesaplanır?
Amortisman heabı, Vergi Usul Kanunu ile belirlenen kurallarca; Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen oranlar ile birlikite, faydalı ömür (yıl) ve normal amortisman oranı kalemleri ele alınarak hesaplanmalıdır. Amortisman hesaplarken hesaba katılması gereken öğeler şunlardır;
• Amortismana dahil olan envanterin kullanım ömrünün sonundaki değeri,
• Varlığın faydalı ömrü (yıl)
• Varlığın maliyeti gibi unsurlar dikkate alınmalıdır.
Buna göre Vergi Usul Kanunu uyarınca amortisman çeşitleri üzerinden hesaplama örnekleri sunarak, amortisman hesabı sırasında karşılaşılan durumları örneklendirebiliriz.
Bir demir-çelik fabrikasının, üretimde aksama yaşamamak adına 50 adet jeneratör aldığını düşünelim. Bu fabrika satın aldığı 50 adet jeneratörün amortisman kurallarına tabii olduğunu bilmekte ve bu satın alma işlemini vergi yükümlülüğünü azaltmak için kullanmayı hedeflemektedir. İlgili senaryo üzerinden;
Varlığın değeri: 50.000TL
Varlığın Faydalı Ömrü: 10 Yıl
Normal Amortisman Yöntemi Örnek Hesaplama
Bu yöntemde amortisman tutarı, varlığın faydalı ömrüne bölünerek amortize edilir.
50.000/10 = 5.000
Azalan Bakiyeler Yöntemi ile Hesaplama
Hızlandırılmış amortisman yöntemi olarak da bilinen bu yöntemde,ilk yıl ve sonraki yıllar farklı olacak şekilde; amortisman oranı, varlığın tutarına sabit bir amortisman uygulanarak ya da tutar valığın toplam ömrüne bölünerek hesaplanır. Buna göre, yine jeneratör örneği üzerinden:
İlk yıl: Varlığın değeri/varlığın ömrü x2
50.000/10 x 2 = 10.000
İkinci yıl: Varlığın Değeri - birinci yıl amortisman tutarı/varlığın faydalı ömrü * 2
50.000 – 10.000 / 10 x 2 = 8.000
Üçüncü yıl : ([Varlığın Değeri – ilk yıl amortisman tutarı – ikinci yıl amortize tutarı ])/ Varlığın faydalı ömrü x 2
([50.000 - 10.000 - 8.000]) / 10 x 2 = 6.400
Fevkalade Amortisman Yöntemi
Amortisman çeşitlerini açıklarken de değindimiz gibi bu amortisman yönteminde; yangın, deprem sel vb. felaketler yaşanması durumunda ilgili otoritelre başvurularak zarar uğrayan varlıkların amortize edilmesini kapsamaktadır.
Amortisman Oranı Değiştirilebilir mi?
Bir şirketin esas aldığı amortisman tutarı, ilerleyen amortisman dönemlerinde de esas alınacağı için, ilgili dönemde amortize edilmiş malların oranı değiştirilemez. Amortisman dönemleri değiştikçe, yeni yapılacak amortisman hesaplama önceki amortisman tutarları da eklenmektedir.
Amortisman oranını değiştirmek, şirketin yayınlayacağı bilançonun gelir-gider kalemlerinde mali uyumsuzluk yaratabileceği için genel giderlerde uyumsuzluk oluşturabilecek mali tablolar ile karşılaşılmasına neden olabilmektedir. Çünkü ilk etapta belirlenen amortize tutarları, ileriki dönemlerde de kullanılmaktadır.
Amortisman Tablosu Nedir? Nasıl Hazırlanır?
Amortisman tablosu, amortize edilecek malların vergi usul kanunları uyarınca hesaplanarak elde edilen tutarları ve amortize değerlerini kapsayan tablodur. İşletmeler, amortize edilecek malları gider kalemi olarak göstermelidirler.
Amortismana tabii olan malları, yıpranma payı ile hesaplanan amortisman tutarıyla, ilgili malın değerinden düşülmektedir. Böylece ilgili malın net değeri ve yıpranma maliyeti arasındaki fark dengelenerek finansal tablolara, yani bilançoya kaydedilmektedir.
Böylece, malın kaybetmiş olduğu amortisman değeri, bilançoya eklenmeyecek ve sağlıklı bir mali tablonun oluşturulmasına fayda sağlayacaktır. Amortisman tablosunda, Vergi Usul Kanunu'nca işletmeler amortismanları tablolara yansıtırken direkt ve endirekt yöntem kullanılabilme konusunda serbesttirler. Amortisman tablosu, kullanmakta oldukları malları amortisman tutarlarını hesaplayarak, amortisman tablosu oluşturabilmektedirler.
Hangi Ürünlere Amortisman Uygulanır?
Yukarıda da ifade edildiği gibi, amortismana tabii olan mallar, yıpranabilir, eskiyebilir bir yapıda olmalıdır. Amortismana ayrılabilecek mallara örnek vermek gerekirse, aşağıdaki maddeler gösterilebilir;
• Makine-Techizatlar
• Gayrimenkuller
• İşletmeye ait yatırım mülkleri
• Tesisat cihazları
• Taşıtlar
• Ofis malzemeleri
2023 Yılı için Amortisman Sınırı Nedir?
Vergi Usulü Kanunu’nun (VUK) 490. Genel Tebliği kapsamında 2023 yılı için belirlenmiş amortisman alt sınırı 4.400 TL’dir.
Bu içeriklerimiz de ilginizi çekebilir:
• Basit Usulde Vergilendirme Nedir? Avantajları ve Şartları Nedir ?
• Tevkifatlı Fatura Nedir? Tevkifat Hesaplaması Nasıl Yapılır ?
.jpg)
